Vragen over de ontwikkeling, veiligheid en bijwerkingen van de vaccins

Sommigen vragen zich af of vaccins die zo snel zijn ontwikkeld wel veilig zijn. Maar voor die snelle ontwikkeling zijn er een aantal logische verklaringenBovendien hebben alle vaccins de uiterst strenge goedkeuringsprocedure doorlopen. De Europese goedkeuring garandeert dat het stuk voor stuk veilige én betrouwbare vaccins zijn. Wees dus gerust: COVID-19-vaccins zijn gemaakt volgens dezelfde wettelijke eisen als andere geneesmiddelen. Ze hebben dezelfde farmaceutische kwaliteit, veiligheid en werking.

• We moesten niet van 0 beginnen. Er waren al twee bekende coronavirussen. Tegen die virussen waren al vaccins in ontwikkeling. Die konden worden aangepast, zodat ze ook konden werken tegen dit nieuwe coronavirus.
• Dankzij de enorme technologische vooruitgang heeft men heel snel de genetische samenstelling van het virus kunnen bepalen, waardoor er meteen vaccins konden worden ontwikkeld.
• Er is veel tijd bespaard door verschillende stappen tegelijkertijd te laten lopen.
• Het is een verhaal van voorrang, niet van snelheid. De ontwikkeling van het coronavirus werd helemaal bovenaan het prioriteitenlijstje geschoven. Daardoor zijn er heel wat jaren gewonnen, zonder de kwaliteit van de studies of de veiligheid van het vaccin in het gedrang te brengen. Elk vaccin heeft alle fasen van ontwikkeling en testing doorlopen (van laboratoriumonderzoek tot dierenproeven en proeven op mensen), net als alle andere geneesmiddelen of vaccins. Na afloop heeft iedere vaccinontwikkelaar alle resultaten van de onderzoeken voorgelegd aan het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA). Het EMA keurt pas vaccins goed bij genoeg wetenschappelijk bewijs dat de voordelen groter zijn dan de risico’s.

Vaccins werken door het immuunsysteem van een persoon (de natuurlijke afweer van het lichaam) te stimuleren en voor te bereiden om een bepaalde kiem te herkennen en zich tegen die kiem of infectieziekte te verdedigen. Als je dan later met het virus besmet raakt, herkent je immuunsysteem het virus en, omdat het al voorbereid is om het virus aan te vallen, beschermt het je tegen dat virus.

De vaccins van Pfizer en Moderna zijn gebaseerd op RNA-technologie. Een redelijk nieuwe technologie die de geruchtenmolen op volle toeren laat draaien. Zo gaat een sensationeel verhaal de ronde dat deze vaccins je DNA zouden veranderen. Dat klopt niet, en wel om volgende redenen:

• RNA en DNA zijn niet hetzelfde. Ze kunnen niet zomaar met elkaar combineren en elkaar veranderen. Moleculair bioloog Hetty Helsmoortel legt het als volgt uit: LEGO en DUPLO komen uit dezelfde fabriek, en toch kan je een LEGO-hoofdje ook niet zomaar op een DUPLO-figuurtje monteren.
• Een lesje biologie: het RNA uit de vaccins komt terecht in het ‘cytoplasma’ van de cel, terwijl ons DNA in de celkern zit. Die twee zones zijn fysiek van elkaar gescheiden. RNA en DNA kan dus nooit met elkaar in contact komen!
• RNA dient als code om een eiwit aan te maken. Het draagt als het ware een receptje met zich mee om het stekeleiwit van het coronavirus aan te maken in je lichaam. Zo stimuleert het van binnenuit je immuunsysteem om antistoffen aan te maken. Zo ben je beschermd wanneer het échte coronavirus met de typische stekeleiwitten bij je binnendringt.
• RNA wordt na 72 uur, nadat het zijn werk heeft gedaan, afgebroken door je cellen. Dat is meteen de reden waarom de vaccins zo koud bewaard moeten worden: RNA is erg fragiel. 

Volgens de Hoge Gezondheidsraad is het veilig voor zwangere vrouwen om zich te laten vaccineren zowel met het vaccin van Pfizer, Moderna als dat van AstraZeneca. Het gaat immers telkens om niet-levende vaccins:

Vaccinatie als je zwanger bent, is vooral aangewezen als je 

• een hoger risico loopt om besmet te worden met het coronavirus, bijvoorbeeld als je in de zorgsector werkt; 
• een hoger risico loopt op een ernstige vorm van COVID-19 wegens bepaalde onderliggende aandoeningen. 

Wil je zwanger worden, dan kan je ook gevaccineerd worden.  

Je kan je zwangerschap uitstellen tot na de tweede vaccinatie, tenzij je  

• een hoger risico loopt om besmet te worden met het coronavirus, bijvoorbeeld vrouwen die werken in de zorgsector; 
• een hoger risico loopt op een ernstige vorm van COVID-19 wegens bepaalde onderliggende aandoeningen. 

Als je na de eerste vaccinatie zwanger raakt, zal de tweede dosis worden toegediend afhankelijk van jouw specifieke situatie na 3, 4 of 12 weken (afhankelijk van het vaccin) of na de bevalling.  

Overleg met je huisarts. Hij of zij kan bepalen wat de veiligste situatie is voor jou. Ernstige bijwerkingen zoals een allergische reactie zijn zeldzaam. Dergelijke reacties treden op tussen vijf en tien minuten nadat het vaccin is toegediend. Daarom wordt er aan iedereen gevraagd om na de prik nog even te blijven, zodat je goed opgevolgd wordt.

Ook in het vaccinatiedorp zijn er medische teams om personen die eventueel slecht zouden reageren op een vaccin te helpen.

Er zijn heel wat websites met gevalideerde informatie over het vaccin:

• Op de website van het federaal agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten vind je een uitgebreide lijst met vragen en antwoorden over het Covid-19-vaccin.
• Ook op www.laatjevaccineren.be vind je vaak gestelde vragen en hun antwoorden.
• Op de website van het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) vind je informatie over de samenstelling van de beschikbare vaccins.
• ‘Gezondheid en Wetenschap’ nuanceert, ontkracht en/of bevestigt de geruchten die circuleren over het coronavaccin op www.gezondheidenwetenschap.be.
• Alle informatie over het vaccinatiedorp vind je op www.antwerpen.be.
• Nerdland (een podcast over wetenschapsnieuws met o.a. Lieven Scheire) geeft duidelijke antwoorden op verschillende vragen.

Tip: sla je zelf aan het researchen? Zorg dan dat je je informatie van betrouwbare bronnen haalt. Een obscure blogpost die anoniem geschreven werd, bevat waarschijnlijk geen correcte informatie. Hetzelfde geldt voor websites met vreemde URL’s en nieuwsartikels met schreeuwerige en emotionele titels. Vertrouw voor je informatie op mensen en sites met een medische of wetenschappelijke achtergrond. Via Google Scholar, een gratis zoekmachine die enkel door academische tijdschriften, scripties, samenvattingen en rapporten zoekt, kan je een schat aan informatie vinden over het coronavirus en –vaccin.